Με μια ματιά

Το τέταρτο σε μέγεθος μινωικό ανάκτορο της Κρήτης μετά την Κνωσό, τη Φαιστό και τα Μάλια υπήρξε σημαντικό λιμάνι και εμπορικό σταυροδρόμι με την Ανατολή, όπως αποκαλύπτουν τα αρχαιολογικά ευρήματα (χαυλιόδοντες, φαγεντιανή, χαλκός, κ.λπ.). Χωροθετημένο σε στρατηγικό σημείο, σε ένα προστατευμένο κολπίσκο στο ανατολικό άκρο του νησιού, αποτέλεσε το διοικητικό, θρησκευτικό και εμπορικό κέντρο της Ζάκρου που απλωνόταν γύρω του και είχε δύο κύριες οικοδομικές φάσεις: το παλαιότερο ανάκτορο χτίστηκε το 1900 π.Χ. περίπου, ενώ το νεότερο γύρω στο 1600 π.Χ. και καταστράφηκε, όπως και τα άλλα κέντρα της μινωικής Κρήτης, στα 1450 π.Χ., οπότε και ο χώρος εγκαταλείφθηκε οριστικά.

Περιήγηση και στάσεις

Απλωμένο σε έκταση που ξεπερνά τα 8.000 τ.μ., στην έξοδο του περίφημου Φαραγγιού των Νεκρών, το ανάκτορο της Ζάκρου ακολουθεί το βασικό σχέδιο των μινωικών ανακτόρων, με την κύρια είσοδο στην ανατολική πλευρά, ενώ η δεύτερη κεντρική πύλη βρισκόταν στη βορειοανατολική πλευρά, όπου κατέληγε πλακόστρωτος δρόμος, προερχόμενος από το λιμάνι. Ένας κλιμακωτός διάδρομος κατηφορίζει προς τη βορειοανατολική πύλη και προχωρεί ως την κεντρική αυλή, η οποία συνιστά τον πυρήνα του όλου οικοδομήματος και τον χώρο όπου θεωρείται ότι λάμβαναν χώρα οι θρησκευτικές τελετές. Περιβαλλόταν από μεγαλοπρεπείς προσόψεις και στοές με κίονες-πεσσούς που στήριζαν βεράντες. Στη βορειοδυτική γωνία της υπήρχε κτιστός βωμός. Για να κατανοήσει ο επισκέπτης το μέγεθος και τη σημασία της Ζάκρου στη μινωική εποχή, αρκεί να φανταστεί πως στον χώρο του παλατιού υπήρχαν περίπου 300 διαμερίσματα διαφόρων χρήσεων, μαζί με τους ορόφους.

Τον κατεξοχήν λατρευτικό χώρο αποτελούσε η δυτική πτέρυγα του ανακτόρου. Εκεί υπήρχε μεγάλη υπόστυλη αίθουσα «τελετουργιών» με περίστυλο «φωταγωγό» και «πολύθυρα», το ένα από τα οποία οδηγούσε στην «αίθουσα συμποσίων», όπως ονομάστηκε λόγω της εύρεσης εκεί αμφορέων και οινοχοών. Το δυτικό τμήμα της πτέρυγας καταλαμβάνει το ιερό που αποτελείται από έντεκα δωμάτια διαφόρων διαστάσεων. Ένα μικρό δωμάτιο με ψηλό πεζούλι για την απόθεση αντικειμένων ήταν το κυρίως ιερό και δεν ήταν προσιτό στο κοινό. Δίπλα σε αυτό υπήρχε υπόγεια δεξαμενή καθαρμών, ενώ νότια υπάρχουν τρία βοηθητικά δωμάτια: ένα εργαστήρι λιθοξόου, μια αποθήκη, και το θησαυροφυλάκιο. Πιο δυτικά ακόμη υπάρχει το αρχειοφυλάκιο, όπου πάνω σε πήλινα ράφια ήταν τοποθετημένα κιβωτίδια με πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Α γραφής.

Στην ανατολική πτέρυγα βρίσκονταν τα «βασιλικά διαμερίσματα» και το διοικητικό κέντρο, ενώ από την κεντρική αυλή ένα πολύθυρο οδηγούσε στη λεγόμενη «αίθουσα της δεξαμενής». Στη νότια πτέρυγα υπήρχε μικρό συγκρότημα εργαστηρίων, όπου παρασκευάζονταν αρώματα και μικροαντικείμενα από φαγεντιανή, ορεία κρύσταλλο και άλλα πολύτιμα υλικά. Στη βόρεια πτέρυγα θα δείτε το μεγάλο κλιμακοστάσιο που οδηγεί στον πάνω όροφο, τις «αποθήκες των βασιλικών διαμερισμάτων», μια λουτρική εγκατάσταση και ένα μεγάλο δωμάτιο, προσιτό από διάδρομο, που ερμηνεύεται ως μαγειρείο και το οποίο μάλλον εξυπηρετούσε αίθουσα συμποσίων στον επάνω όροφο.

Μη χάσετε

Το θησαυροφυλάκιο, το μοναδικό του μινωικού κόσμου που βρέθηκε ασύλητο και έδωσε μια μεγάλη σειρά από αριστουργηματικά τελετουργικά σκεύη, αλλά και τα πανέμορφα ευρήματα που έφεραν στο φως οι ανασκαφές από τον Έλληνα αρχαιολόγο Νικόλαο Πλάτωνα. Τα περισσότερα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.