Μουσεία και Αξιοθέατα στην Κρήτη

Στις ανακαινισμένες αίθουσες του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου φιλοξενούνται τα πιο αξιόλογα ευρήματα του Μινωικού πολιτισμού. Ευρήματα από τη Νεολιθική ως και τη Ρωμαϊκή Εποχή, σε τοπικό επίπεδο, μπορεί να θαυμάσει κανείς στα αρχαιολογικά μουσεία Χανίων, Ρεθύμνου, Σητείας, Κισάμου και Αρχανών, ενώ τα επόμενα χρόνια αναμένεται να λειτουργήσουν τα νέα μουσεία Μεσαράς, Ελεύθερνας και το υπό συντήρηση σήμερα μουσείο του Αγίου Νικολάου. Σημαντικές αρχαιολογικές συλλογές λειτουργούν στην Ιεράπετρα, στο Μύρτος και στο Γάζι Ηρακλείου.

Το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης προσφέρει μια σύνθετη εικόνα της ιστορίας και της τέχνης της Κρήτης από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους ως τον 20ο αιώνα, ενώ οι περιοδικές του εκθέσεις κινούνται από τη Βυζαντινή ως τη σύγχρονη τέχνη, την ανάδειξη κορυφαίων λογοτεχνικών μορφών της Ελλάδας και την παρουσίαση μεγάλων ιστορικών γεγονότων. Ο επισκέπτης που επιθυμεί να γνωρίσει εις βάθος την κρητική ιστορία, μπορεί να επισκεφθεί το Ιστορικό Αρχείο Κρήτης στα Χανιά με 170 αρχειακές συλλογές. Στα Χανιά στεγάζεται και το δεύτερο σημαντικότερο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδας, που έχει σκοπό τη διαφύλαξη της μεγάλης ναυτικής παράδοσης της Κρήτης. Σπουδαία είναι και τα Βυζαντινά Μουσεία Ηρακλείου, Χανίων και Ρεθύμνου.

Αξιόλογες είναι και οι συλλογές πολεμικού και αρχειακού υλικού, που έχουν σκοπό τη διατήρηση της μνήμης για τον αντιστασιακό αγώνα των Κρητικών, από την Οθωμανική Εποχή ως και την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι σπουδαιότερες από αυτές είναι το Στρατιωτικό Μουσείο Ρεθύμνου στο Χρωμοναστήρι, το νεοσύστατο ιστορικό Μουσείο Βοριζίων, το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης Θερίσου, το μουσείο Μπαντουβά στο Ηράκλειο, το μουσείο Κεραμειών, του Αναγνώστη Σκαλίδη στα Περβόλια Κισσάμου και τα Πολεμικά μουσεία Ασκύφου και Αργυράκη. Εξίσου σημαντική είναι και η ανάδειξη ιστορικών σημείων ως μουσειακών τόπων μνήμης, ανάμεσά τους οι Γερμανικές Στοές στον Πλατανιά και η Στοά Μακάσι στα Τείχη του Ηρακλείου που λειτουργούσε ως χώρος κράτησης ομήρων και συλληφθέντων.

Μουσεία και συλλογές που αναδεικνύουν τη ζωή και το έργο μεγάλων Κρητών συγγραφέων, καλλιτεχνών και πολιτικών βρίσκονται σε όλη την Κρήτη. Χώροι αφιερωμένοι στη ζωή και στο έργο του εθνάρχη Ελευθέριου Βενιζέλου λειτουργούν στο σπίτι που γεννήθηκε στις Μουρνιές Χανίων, στη οικία του στη Χαλέπα, στο Θέρισο και στον Άγιο Γεώργιο Οροπεδίου Λασιθίου. Ένα εξαιρετικό μουσείο αφιερωμένο στον μεγάλο Έλληνα στοχαστή Νίκο Καζαντζάκη λειτουργεί στην γενέτειρά του, Μυρτιά, και μια μικρή έκθεση στην Πύλη Ιησού στο Ηράκλειο. Στο Φόδελε επίσης είναι επισκέψιμο το σπίτι που πιστεύεται ότι γεννήθηκε ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, ενώ στην πύλη Βηθλεέμ στα τείχη του Ηρακλείου εκτίθενται αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν για την ταινία του Γιάννη Σμαραγδή που ήταν αφιερωμένη στη ζωή του μεγάλου αυτού Κρητικού ζωγράφου. Στη Βιάννο λειτουργεί μουσείο αφιερωμένο στο συγγραφέα Ιωάννη Κονδυλάκη και στα Ανώγεια αξίζει κανείς να επισκεφτεί το σπίτι που έζησε ο σπουδαίος ερμηνευτής Νίκος Ξυλούρης.

Επισκέψιμοι χώροι που έχουν σχέση με τη φύση και τις επιστήμες είναι το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, το Ενυδρείο Κρήτης στις Γούρνες, το Μουσείο Κρητικών Βοτάνων και το Μουσείο Αλιείας στο Κολυμβάρι, το Γεωλογικό Μουσείο Ζαρού και το Μουσείο Χημείας στα Χανιά. Άλλα ιδιαίτερα μουσεία που μπορεί κάποιος να βρει στην Κρήτη είναι το Μουσείο Οχημάτων Εποχής στα Έξω Λακώνια, το Μουσείο της Εθνικής Ομάδας Ποδοσφαίρου και το Μουσείο Τυπογραφίας στα Χανιά, το Μουσείο Μουσικών Οργάνων στο Χουδέτσι, το Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων στα Ζωνιανά, το Μουσείο Σχολικής Ζωής στο Νεροκούρο, το Μουσείο Ακριτών της Ευρώπης στην Παλαιόχωρα και άλλα.

Τα περισσότερα μουσεία στην Κρήτη είναι αφιερωμένα στη ζωή των Κρητικών του προηγούμενου αιώνα, εκθέτοντας κυρίως αντικείμενα από την αγροτική παράδοση. Εξαιρετικές συλλογές συναντάμε στα λαογραφικά μουσεία του Λυχνοστάτη στη Χερσόνησο, των Χανίων, στο Εθνολογικό μουσείο των Βώρων, του Αρόλιθου στην Τύλισο, του Ρεθύμνου, του Αγίου Νικολάου, της Σητείας, της Βαϊνιάς, του Θερίσου, του Γαβαλοχωρίου, του Πισκοπιανού, του Σωματά, του Ινίου, των Ασιτών, του Χανδρά, της Κανδάνου, του Παλαίκαστρου, του Βραχασίου, της Γαύδου στα Γουδιανά, των Πεύκων, του Χαμεζίου, του Μοχού, του Σπηλίου και άλλα. Εξίσου σημαντικές είναι οι εκθέσεις των παραδοσιακών νερόμυλων στη Ζάκρο και στο Χρωμοναστήρι και χώρων που έχουν σχέση με την ελιά, όπως το Μουσείο Ελιάς Βουβών, η Φάμπρικα των Αρχανών και η Φάμπρικα του Βατόλακου.

Σπουδαίες συλλογές σχετικές με τις παραδοσιακές αγροτικές ασχολίες στην ύπαιθρο, την κτηνοτροφία, τα έθιμα του γάμου, της βάφτισης, της γέννησης, της λαϊκής αρχιτεκτονικής, της ενδυμασίας και τον εξοπλισμό παραδοσιακών Κρητικών σπιτιών ταξιδεύουν τον επισκέπτη σε αλλοτινές εποχές.

Εξαιρετικές συλλογές συναντάμε στα λαογραφικά μουσεία του Λυχνοστάτη στη Χερσόνησο, των Χανίων, στο Εθνολογικό μουσείο των Βώρων, του Αρόλιθου στην Τύλισο, του Ρεθύμνου, του Αγίου Νικολάου, της Σητείας, της Βαϊνιάς, του Θερίσου, του Γαβαλοχωρίου, του Πισκοπιανού, του Σωματά, του Ινίου, των Ασιτών, του Χανδρά, της Κανδάνου, του Παλαίκαστρου, του Βραχασίου, της Γαύδου στα Γουδιανά, των Πεύκων, του Χαμεζίου, του Μοχού, του Σπηλίου και άλλα. Εξίσου σημαντικές είναι οι εκθέσεις χώρων που έχουν σχέση με την ελιά, όπως το Μουσείο Ελιάς Βουβών, η Φάμπρικα των Αρχανών και η Φάμπρικα του Βατόλακου.

Εξειδικευμένες συλλογές σχετικά με την εθνολογική μελέτη της Κρήτης συναντάμε στο Μουσείο Ακριτών της Ευρώπης στην Παλαιόχωρα, ενώ συλλογές για τη ναυτική και την αλιευτική παράδοση υπάρχουν στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης και στο Μουσείο Αλιείας στο Κολυμβάρι. Άλλα αξιόλογα εξειδικευμένα μουσεία είναι το Μουσείο Σχολικής Ζωής στο Νεροκούρο, το Μουσείο Μουσικών Οργάνων στο Χουδέτσι και το Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων στα Ζωνιανά.

Περιοδικές εκθέσεις ζωγραφικής, φωτογραφίας και άλλων μορφών τέχνης πραγματοποιούνται συχνά στις μεγάλες πινακοθήκες του Ηρακλείου, των Χανίων, του Αγίου Νικολάου, του Πανόρμου και άλλων πόλεων, ενώ ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στη νοτιότερη πινακοθήκη της Ευρώπης στον Κερατόκαμπο και στο μοναδικό μουσείο χαρακτικών στην Ελλάδα, τον Ξωτάρη στις Αρχάνες.

Μουσεία και χώροι τέχνης με μόνιμες συλλογές μεγάλης αξίας αποτελούν το Μουσείο Εικαστικών Τεχνών Ηρακλείου, το «Ελαιουργείον – Εργοστάσιο Τέχνης» στο Δρομόνερο, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο Ρέθυμνο και άλλα. Σπουδαίες συλλογές γλυπτικής με ξύλο και πέτρα εκτίθενται στην Αξό, στο Αστέρι, στο Βενεράτο και στο Μάραθο, ενώ υπάρχει και μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων στα Ζωνιανά.

Μουσεία και Συλλογές αναδεικνύουν τη ζωή και το έργο μεγάλων Κρητών συγγραφέων και καλλιτεχνών. Ένα εξαιρετικό μουσείο αφιερωμένο στο μεγάλο Έλληνα στοχαστή Νίκο Καζαντζάκη λειτουργεί στη γενέτειρά του, Μυρτιά. Στο Φόδελε επίσης είναι επισκέψιμο το σπίτι που πιστεύεται ότι γεννήθηκε ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, ενώ στην πύλη Βηθλεέμ, στα τείχη του Ηρακλείου, εκτίθενται αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν για την ταινία του Γιάννη Σμαραγδή, η οποία ήταν αφιερωμένη στη ζωή του μεγάλου αυτού Κρητικού ζωγράφου. Στη Βιάννο λειτουργεί μουσείο αφιερωμένο στο συγγραφέα Ιωάννη Κονδυλάκη και στα Ανώγεια αξίζει κανείς να επισκεφτεί το σπίτι που έζησε ο σπουδαίος ερμηνευτής Νίκος Ξυλούρης.