Tο σπήλαιο του Ψυχρού (“Δικταίον Άντρον”)

Το σπήλαιο Δικταίον Άντρον βρίσκεται σε υψόμετρο 1025 μ. στις βόρειες πλαγιές της οροσειράς της Δίκτης. Είναι γνωστό διεθνώς για τη μεγάλη αρχαιολογική του σημασία και βρίσκεται σε απόσταση 30 λεπτών πορείας νότια του Ψυχρού Λασιθίου. Στους ντόπιους είναι γνωστό ως σπήλαιο του Ψυχρού.

Το όνομα Δικταίον Άντρον του δόθηκε λίγο πριν το 1900 και σχετίστηκε με τη μυθολογική γένεση του κρηταγενούς Διός σε αυτό. Όλο το σπήλαιο καταλαμβάνει έκταση γύρω στα 2200τμ. και η τουριστική διαδρομή μέσα σε αυτό φτάνει τα 250μ.

Στην είσοδο του σπηλαίου, ο επισκέπτης αντικρίζει στα δεξιά του ένα προθάλαμο και εμπρός του μια μεγάλη αίθουσα. Ο προθάλαμος έχει συνολικό μήκος 42 μέτρων, πλάτος μέγιστο 19 μέτρα και ύψος μέγιστο 6,5 μέτρα. Στο βορειότερο τμήμα του αναπτύσσεται χαμηλός θάλαμος ύψους 1,3 – 4 μέτρα. Στο δάπεδο βρίσκονται βράχοι, που έπεσαν από την οροφή και άλλοι, που βγήκαν στην επιφάνεια από ανασκαφές.

Στο ΝΑ άκρο του θαλάμου βρίσκεται μεγάλο σταλαγμιτικό συγκρότημα που φράσσει εν μέρει την είσοδο της μεγάλης αίθουσας, στα τοιχώματα λιθωματικές επικαλύψεις και στον χαμηλό θάλαμο λίγοι σταλαγμίτες. Υπάρχουν επίσης κτίσματα παλιά και νεότερα σε μερικές περιοχές του προθαλάμου.

Η μεγάλη αίθουσα έχει κατεύθυνση από Β προς Ν. Η είσοδος της έχει πλάτος 18μ (καλύπτεται κατά τα 2/3 από συμπαγή βράχο και ογκώδεις σταλαγμίτες) και ύψος γύρω στα 14μ. Αμέσως αρχίζει κατωφέρεια έως και το τέρμα της αίθουσας, η οποία έχει μήκος 84 μ.

Στο βάθος αριστερά διανοίγεται μικρός θάλαμος σε εσοχή του οποίου γεννήθηκε ο Ζευς. Προς τα δεξιά αναπτύσσεται άλλος μεγαλύτερος θάλαμος που έχει μήκος 25 μέτρα, πλάτος 12 μέτρα και ύψος μέγιστο 10 μέτρα. Αυτός χωρίζεται σε δυο τμήματα από συγκρότημα μεγάλων στηλών.

Στο πρώτο βρίσκεται λίμνη της οποίας το νερό διατηρείται συνήθως καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Στο δεύτερο τμήμα βρίσκεται “ο μανδύας του Διός” δηλαδή μεγάλος και πολύ θεαματικός αναδιπλούμενος σταλακτίτης που δυστυχώς έχει υποστεί φθορές από επισκέπτες.

Όλο το βάθος της μεγάλης αίθουσας και μάλιστα η περιοχή που περιβάλλει τη λίμνη έχει πλουσιότατο και πολύ θεαματικό φυσικό διάκοσμο από μεγάλες στήλες, μικρούς και μεγάλους σταλαγμίτες, σταλακτίτες και παραπετάσματα. Είναι από τους πιο θεαματικούς θαλάμους που συναντούμε σε σπήλαια της Κρήτης.

Το σπήλαιο είναι διανοιγμένο μέσα σε Ιουρασικό ασβεστόλιθο (δυτικότερα ο ασβεστόλιθος είναι τριαδικός ενώ ανατολικότερα είναι κρητιδικός). Ο σχηματισμός του σπηλαίου οφείλεται κυρίως στην μηχανική και χημική διάβρωση του πετρώματος από το νερό.

Το σπήλαιο είναι μικρό μόνο μέρος συστήματος υπογείων εγκοίλων και οχετών, που πιθανώς συνεχίζονται προς νότια. Στην περιοχή της λίμνης το δάπεδο είναι χαμηλότερα από το επίπεδο της εισόδου κατά 35μ περίπου.

Το σπήλαιο του Ψυχρού εξερευνήθηκε και χαρτογραφήθηκε τον Φεβρουάριο του 1963 από ομάδα με επικεφαλής την Άννα Πετροχείλου. Στις 19 Ιουλίου του 1970 έγινε άλλη χαρτογράφηση από άλλη ομάδα με επικεφαλής τον Ε. Πλατάκη.