Γουρνιά

Γνωστός και ως «Πομπηία της μινωικής Κρήτης» λόγω της εξαιρετικής κατάστασης στην οποία διατηρείται, ο οικισμός των Γουρνιών αποτελεί το χαρακτηριστικότερο ανασκαμμένο δείγμα οικισμού της εποχής της μινωικής ακμής (1550-1450 π.Χ.). Χτισμένος σε χαμηλό λόφο, πολύ κοντά στη θάλασσα, θα τον βρείτε στη μέση περίπου της διαδρομής μεταξύ Αγίου Νικολάου και Ιεράπετρας.

Οι πρώτοι κάτοικοι των Γουρνιών εγκαταστάθηκαν στην περιοχή κατά την Πρωτομινωική ΙΙΙ περίοδο (2300 π.Χ.). Σώζονται απομεινάρια της Μεσομινωικής περιόδου (2000-1600 π.Χ.), ενώ το ανάκτορο χτίστηκε γύρω στα 1600 π.Χ. Όλος ο οικισμός καταστράφηκε μαζί με τα υπόλοιπα μινωικά κέντρα γύρω στο 1450 π.Χ. Πενήντα χρόνια αργότερα υπήρξε μία περίοδος «ανακατάληψης» του χώρου, αλλά τελικά εγκαταλείφθηκε οριστικά γύρω στα 1200 π.Χ. Οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία, την αγγειοπλαστική και την υφαντουργία, γεγονός που μαρτυρεί σειρά αρχαιολογικών ευρημάτων (σμίλες, αγκίστρια, σφυριά, κλπ.).

Περιήγηση και στάσεις

Η ατείχιστη πόλη απλωνόταν στις πλαγιές του λόφου. Δύο περιφερειακοί πλακόστρωτοι δρόμοι συχνά κλιμακωτοί, που κόβονται κάθετα από μικρότερους και συνδέονται με αποχετευτικό δίκτυο, ορίζουν οικοδομικά τετράγωνα. Παρατηρήστε τις διώροφες οικίες (οι μεγαλύτερες διαστάσεων 5Χ5μ.) με τους κοινούς εξωτερικούς τοίχους. Σήμερα σώζονται οι αποθηκευτικοί και εργαστηριακοί χώροι του ισογείου και τα υπόγεια, που ήταν προσπελάσιμα με ξύλινες σκάλες από πάνω. Ο πρώτος όροφος, όπου βρισκόταν και η κυρίως κατοικία, προσεγγίζεται με κλίμακα κατευθείαν από το δρόμο. Οι τοίχοι του κατώτερου τμήματος είναι λιθόκτιστοι, ενώ ο όροφος ήταν κατασκευασμένος από ωμές πλίνθους.

Στην κορυφή του λόφου, στα δυτικά μιας ορθογώνιας αυλής, θα δείτε το ανάκτορο, που αποτελούσε το διοικητικό και οικονομικό κέντρο του οικισμού. Μία σειρά βαθμίδων σε σχήμα Γ ακουμπά στη νότια πλευρά του ανακτόρου, με θέα την αυλή, σαν κερκίδες θεάτρου. Πίσω από την κλίμακα υπάρχει μικρό δωμάτιο, του οποίου το πάτωμα καλύπτεται από λίθο με οπές, που ερμηνεύθηκε ως πλατφόρμα για τη θυσία ταύρου, ενώ δίπλα βρίσκεται ένας «κέρνος», ένας μικρός λίθος με εσοχές, πιθανόν για προσφορές στις θεότητες. Η δυτική πλευρά του ανακτόρου που έβλεπε σε μια μικρή πλακόστρωτη δυτική αυλή, είχε μνημειώδη όψη με διακοσμητικές εσοχές και εξοχές, θύρα στο κέντρο και παράθυρα που δεν σώζονται πια.

Το εσωτερικό του ανακτόρου δεν διατηρείται καλά, διέθετε όμως επίσημους χώρους και αποθήκες, καθώς και δεύτερο όροφο. Η κεντρική αίθουσα διαχωριζόταν από την κεντρική αυλή με κιονοστοιχία στρογγυλών ξύλινων κιόνων εναλλάξ με τετράγωνες λίθινες παραστάδες.

Μη χάσετε

Εκτός από το ανάκτορο, έδρα του τοπικού άρχοντα, αναζητήστε βόρειά του το μικρό δημόσιο ιερό, πιθανώς αφιερωμένο στη μινωική θεά των όφεων. Είναι ένα σχεδόν τετράγωνο δωμάτιο, με θρανίο στη νότια πλευρά για την τοποθέτηση των λατρευτικών αντικειμένων, μερικά από τα οποία αποκαλύφθηκαν κατά τις ανασκαφές: πήλινα ειδώλια θεάς με υψωμένα χέρια, τριποδικός βωμός, σωλήνες φιδιών.