Η Φορτέτζα του Ρεθύμνου

Δύο χρόνια μετά την καταστροφή του 1571, στις 13 Σεπτεμβρίου 1573, ο ρέκτορας Alvise Lando έβαλε τα θεμέλια του κάστρου που θα κατασκευαζόταν σύμφωνα με τα σχέδια που είχε κάνει ο Sforza Palavicini.

Μετά από πολλές τροποποιήσεις τα έργα στο φρούριο ολοκληρώθηκαν το 1590. Ο γενικός σχεδιασμός του φρουρίου έγινε με βάση τις αμυντικές λύσεις που είχαν ήδη υπαγορευθεί από την χρήση της πυρίτιδας: η κάτοψη δηλαδή έγινε πολυγωνική με προμαχώνες και τα ίδια τα τείχη πλατιά και με κλίση. Στην πραγματικότητα, λόγω της μορφολογίας του εδάφους, μπόρεσαν να κατασκευασθούν μόνο τρεις προμαχώνες στα νότια και τα ανατολικά, ενώ στα βόρεια σχηματίστηκαν τρεις αιχμές.

Γενικά ο σχεδιασμός του περιβόλου του φρουρίου δεν ήταν ο καλύτερος δυνατός με αποτέλεσμα να είναιπεριορισμένη η αμυντική του ικανότητα. Η μη κανονικότητά του λόγω του βραχώδους εδάφους, η έλλειψη τάφρου, η περιορισμένη ελεύθερη έκταση γύρω απ΄ αυτό λόγω της άρνησης των κατοίκων να κατεδαφίσουν τα σπίτια τους ήταν μερικοί βασικοί παράγοντες που αποδυνάμωναν την αμυντική αποτελεσματικότητά του.

Αντίθετα, η πολεοδομική οργάνωση του εσωτερικού χώρου, με την απομάκρυνση των δημόσιων κτιρίων από τα τείχη, την τοποθέτηση των πυριτιδαποθηκών στην ακίνδυνη βόρεια πλευρά και τη διαμόρφωση πλατείας στο κέντρο, ήταν μάλλον ορθά μελετημένη. Τα βασικότερα κτίρια που περιλαμβάνονται στο εσωτερικό του φρουρίου είναι: η αποθήκη του πυροβολικού, όπου φυλασσόταν τα κανόνια και ο οπλισμός, η κατοικία των Συμβούλων όπου διέμενε ο ένας από τους δύο βενετούς Συμβούλους της πόλης, η κατοικία του Ρέκτορα, ένα πολυτελές και μεγαλόπρεπο κτήριο στην κεντρική πλατεία του φρουρίου, όπου διέμενε ο ρέκτορας.

Στα δυτικά της κεντρικής πλατείας της Φορτέτζας, απέναντι από τον κεθεδρικό ναό κατασκευάστηκε το κτιριακό συγκρότημα της κατοικίας του Ρέκτορα, τμήμα του οποίου διατηρείται ως τις μέρες μας. Το κτίριο που θεμελιώθηκε το 1575 και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1582 εγκαινίασε με την παραμονή του ο ρέκτορας Anzolo Barocci, ο οποίος εξακολούθησε να κάνει μετατροπές ως το 1584, μια και το θεωρούσε ιδιαίτερα ψηλό κι εκτεθειμένο στο ύψωμα του Αγίου Αθανασίου, στα δυτικά της πόλης. Η επιβλητικότητα και η πολυτέλειά του μαρτυρούνται στα έγγραφα της εποχής όπου αναφέρεται ότι είχε 49 πόρτες, 81 παράθυρα, δύο σκάλες κι εξώστες.

Δυστυχώς όμως τίποτα δε σώζεται σήμερα από το συγκρότημα αυτό εκτός από τμήμα των φυλακών που ο Barocci κατασκεύσε στα ανατολικά της κύριας κατοικίας, και ο καθεδρικός ναός, που βρίσκονταν απέναντι από το επιβλητικό συγκρότημα της κατοικίας του ρέκτορα και ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο. Στα ερείπια του καθεδρικού ναού του San Nicolo, χτίστηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το τέμενος του Sultan Ibrahim. Ο τεράστιος ημισφαιρικός τρούλος, η κόγχη του μιχράμπ στο κέντρο της ΝΑ πλευράς και ο μιναρές που υψώθηκε δίπλα στην είσοδο αποτέλεσαν τα στοιχεία που προσδιόριζαν το νέο, μουσουλμανικό, χαρακτήρα του κτιρίου.