Στον εθνικό δρυμό Σαμαριάς κύριο πόλο έλξης αποτελεί το ομώνυμο φαράγγι. Το φαράγγι της Σαμαριάς είναι το πλέον γνωστό στην Ευρώπη, καθώς είναι το μεγαλύτερο και ομορφότερο από όλα τα φαράγγια της ευρωπαϊκής ηπείρου.Από τους ντόπιους ονομάζεται και “φάραγγας”. Το μήκος του είναι 16 χιλιόμετρα και το πλάτος του σε ορισμένα σημεία δεν ξεπερνά τα 3 μέτρα, με καθέτους τοίχους που φθάνουν τα 500 μέτρα ύψος.

Ο σχηματισμός του οφείλεται πιθανότατα στις έντονες γεωλογικές μεταβολές και στην διάβρωση από τα νερά. Η είσοδος στο φαράγγι επιτρέπεται από το μήνα Μάιο μέχρι και τον μήνα Οκτώβριο, χρονικό διάστημα που διαμορφώνεται ανάλογα πάντα με τις καιρικές συνθήκες, από τις 6.00 π.μ. μέχρι τις 4.00 μ.μ. και από τις δύο εισόδους, το Ξυλόσκαλο και την Αγία Ρουμέλη. Ο εθνικός δρυμός Σαμαριάς αναγνωρίστηκε από την Πολιτεία το 1962, με βασιλικό διάταγμα. Από τότε ο δρυμός έχει κερδίσει πολλά βραβεία και είναι καταξιωμένος διεθνώς:

Εθνικό Δίπλωμα Προστασίας της φύσης, 1971
Τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, 1973
Καταφύγιο άγριας ζωής
Δίπλωμα του Συμβουλίου της Ευρώπης CoE, 1979
Απόθεμα της Βιόσφαιρας, 1981 ΜΑΒ
Βιογενετικό Απόθεμα CoE
Περιοχή της Σύμβασης της Βαρκελώνης
Σημαντική περιοχή για τα πουλιά
Περιοχή NATURA 2004

Η διάσχισή του προϋποθέτει καλή φυσική κατάσταση και κατάλληλα ορειβατικά παπούτσια, καθώς η διαδρομή πάνω σε πέτρινο μονοπάτι αλλά και στην κοίτη του ποταμού διαρκεί 5-6 ώρες. Απαγορεύεται η διάβαση εκτός μονοπατιού. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στα σημεία με προειδοποιητικές πινακίδες για πτώση πετρών. Απαγορεύεται επίσης η χρήση φωτιάς, το κυνήγι, το ψάρεμα, η συλλογή φυτών, το κάπνισμα, το κολύμπι στο ποτάμι, η ρίψη σκουπιδιών, η ρίψη πετρών, η πρόκληση θορύβου και η κατανάλωση αλκοόλ.

Η κύρια είσοδος του φαραγγιού βρίσκεται στο Ξυλόσκαλο, σε υψόμετρο 1225 μ., στο τέλος του οροπεδίου του Ομαλού και η διαδρομή ξεκινά ανάμεσα από τις ψηλότερες κορφές των Λευκών Ορέων. Πάνω μας υψώνονται ο Γκίγκιλος, ο Βολακιάς, η Μελινταού και απέναντι οι κορφές των Παχνών με υψόμετρο 2453μ. Στην έξοδο βρίσκεται το παλαιό και εγκαταλελειμμένο πλέον χωριό Αγία Ρουμέλη, το οποίο απέχει 2 περίπου χιλιόμετρα από τη θάλασσα και το νέο οικισμό.Σε όλη τη διαδρομή υπάρχουν πολλές πηγές με εξαιρετικής ποιότητας νερό και χώροι ανάπαυσης. Τα νερά του ποταμού δίπλα στην διαδρομή κάποτε χάνονται ξαφνικά, για να εμφανιστούν, το ίδιο ξαφνικά, έπειτα από αρκετή απόσταση και πάλι. Στις πλαγιές του εθνικού δρυμού βρίσκονται πολλά σπάνια και απειλούμενα είδη φυτών, τα οποία προστατεύονται από την ελληνική και τη διεθνή νομοθεσία. Καταγεγραμμένα βρίσκονται:

136 ενδημικά είδη της Ελλάδας,
100 πολύτιμα ενδημικά της Κρήτης,
30 ενδημικά των Λευκών Ορέων,
20 κινδυνεύοντα είδη.

Ξεχωριστή αναφορά πρέπει να γίνει στα αρωματικά και φαρμακευτικά βότανα όπως, το δίκταμο (Origanum dictamnus), το θυμάρι, το φασκόμηλο, τη μαλοτήρα αλλά και στο μοναδικό δενδρώδες ενδημικό της Κρήτης, την αμπελιτσιά (Zelkova abelicea). Πολλά είναι και τα δάση στο δρυμό, αποτελούμενα κυρίως από οριζοντιόκλαδα κυπαρίσσια (Cupressus Sempervirens) και τραχεία πεύκη (Pinus brutia), αλλά και σφενδάμια (Acer sempervirens) και πρίνους (Quercus coccifera).

Εδώ διαβιούν επίσης:

50 διαφορετικά είδη σπονδυλωτών ζώων, 30 ενδημικά είδη, 5 είδη του Red Data Book. Το γνωστότερο όλων είναι οκρητικός αίγαγρος ή αγρίμι (Capra aegagrus cretica) και ο αγριόγατος ή φουρόγατος. Στο φαράγγι φωλιάζουν επίσης 40 είδη πτηνών, εκ των οποίων, ιδιαίτερα σπάνιο, είναι ο γυπαετός (Gypaetus barbatus). Άλλα είδη είναι ο σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus), ο χρυσαετός (Aquila chrysaetos), το Όρνιο (Gyps fulvus) και το χρυσογέρακο (falco biarmicus). Η ανθρώπινη παρέμβαση γίνεται ωστόσο εύκολα αντιληπτή. Ο τόπος κατοικούνταν για χιλιάδες χρόνια. Απόδειξη τούτου τα αρχαία ευρήματα, καθώς και τα ενετικά και τούρκικα κάστρα. Σπάνιας ομορφιάς και οι εκκλησιές, ορισμένες με τοιχογραφίες. Οι πιο γνωστές εκκλησίες είναι ο Άγιος Νικόλαος, ο Άγιος Γεώργιος, ο Χριστός, η Οσία Μαρία – από την οποία προήλθε και το όνομα του φαραγγιού, και ο Αφέντης Χριστός.

Μέσα στο φαράγγι, στο 7ο χλμ, στον έρημο οικισμό Σαμαριά – δείγμα μοναδικής απλότητας της λαϊκής αρχιτεκτονικής –, υπάρχει ένα μικρό μουσείο με φωτογραφίες και λαογραφικά αντικείμενα. Εδώ βρίσκονται και δασοφυλακείο, τουαλέτες και σταθμός πρώτων βοηθειών. Διαθέστε λοιπόν χρόνο για όλες τις ομορφιές, και απολαύστε με όλες τις αισθήσεις σας μια αξέχαστη διαδρομή στη φύση και τον πολιτισμό.

Πληροφοριακό υλικό: Διεύθυνση Δασών Χανίων